آشنایی با مهمترین واکسن های طیوری و برنامه واکسیناسیون طیور

یکی از اقدامات پیشگیرانه به منظور حفظ سلامت طیور و پرندگان در برابر بیماری های کشنده، انجام واکسیناسیون طیور است که بیش از یک قرن سابقه داشته و از جمله موارد بسیار مهم در مدیریت سلامت طیور محسوب می شود. انجام واکسیناسیون و تزریق واکسن طیوری، روشی موثر برای کنترل و جلوگیری از شیوع بیماری ها و همچنین کاهش زیان ها و خسارات قابل توجه برای پرورش دهندگان آن ها می باشد.

امروزه استفاده از این نوع واکسن ها، روشی استاندارد در صنعت طیور بوده که با توجه به نوع بیماری، از واکسن های مختلفی استفاده می شود. در مطلب قبل شما را با مهمترین واکسن های دامی آشنا کردیم اما در این مطلب، شما را با اهمیت واکسیناسیون طیور، انواع واکسن طیوری، برنامه استاندارد واکسیناسیون و بسیاری موارد دیگر در این زمینه آشنا خواهیم کرد.

دلایل اهمیت واکسیناسیون طیور

همان طور که گفته شد، واکسیناسیون طیور یکی از اصول بهداشتی نگهداری دام و طیور در مدیریت سلامت طیور بوده که به دلایل مختلف، از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی از دلایل اهمیت انجام واکسیناسیون و تزریق واکسن طیوری، شامل موارد زیر می باشد:

• واکسیناسیون طیور یکی از ابزار های مهم برای کنترل و جلوگیری از بیماری ها در پرندگان بوده که اغلب در پرندگان جوان، برای تقویت سیستم ایمنی در برابر بیماری های عفونی ناشی از ویروس، باکتری و سایر میکروارگانیسم ها استفاده می شود.
• واکسیناسیون طیور، موجب حفظ سلامت و رفاه پرندگان شده و به کاهش شیوع بیماری در گله نیز کمک خواهد کرد.
• تزریق واکسن طیوری علاوه بر این موارد، از نظر اقتصادی نیز دارای اهمیت ویژه ای می باشد. چرا که واکسیناسیون طیور از ایجاد خسارات و ضرر های احتمالی جلوگیری کرده و با پیشگیری از بروز بیماری ها و امکان ادامه فعالیت های پرورش طیور، موجب افزایش سودآوری در صنعت طیور نیز خواهد شد.

انواع واکسن طیور و برنامه واکسیناسیون

همان طور که گفته شد، برای پیشگیری از شیوع بیماری و عفونت در طیور، انجام واکسیناسیون امری مهم و ضروری بوده که در حال حاضر با توجه به نوع بیماری، واکسن مربوط به آن نیز موجود و در دسترس افراد می باشد. از این رو، لازم است با انواع واکسن طیوری و موارد مصرف آن ها و همچنین برنامه واکسیناسیون هر کدام آشنا شده و در زمان مصرف، به تمامی مشخصات آن ها دقت نمایید. برخی از رایج ترین واکسن های طیوری، شامل موارد زیر می باشند:

واکسن مارک

این نوع واکسن طیوری، تنها از بروز تومور های بیماری مارک و فلج پرندگان جلوگیری کرده و مانع آلودگی سایر پرندگان نمی شود. این نوع واکسن، در زیر پوست پشت گردن پرنده تزریق شده و یا به صورت اسپری تجویز خواهد شد. از آن جایی که جوجه های زیر 16 هفته، بیشتر در معرض ابتلا به بیماری مارک هستند، لازم است این واکسن در روز جوجه کشی به جوجه ها تزریق شده تا در برابر بیماری مارک که نوعی بیماری ویروسی است، واکسینه شوند.

واکسن نیوکاسل

نیوکاسل نوعی بیماری ویروسی است که منجر به مشکلات تنفسی، عصبی و گوارشی در جوجه ها شده و به همین دلیل، لازم است جوجه ها و سایر طیور، در برابر این بیماری ایمن سازی شوند. این نوع واکسن طیوری، دارای یک ویروس ضعیف شده ولی زنده بوده که توانایی ایجاد بیماری در آن به میزان زیادی کاهش یافته است.

در برخی موارد، می توان این واکسن را در آب آشامیدنی طیور یا به صورت قطره چشمی یا بینی استفاده کرد. واکسن نیوکاسل، اغلب بین 10 تا 35 روز تجویز شده که این بازه زمانی، برای مرغ های پرورشی و لایه ای تا 3 ماه تکرار می شود. بوقلمون ها نیز در 4 هفتگی علیه این بیماری واکسینه خواهند شد.

واکسن برونشیت عفونی

این نوع واکسن طیوری نیز اغلب به صورت ترکیبی با نیوکاسل در یک واکسن بوده و نوعی واکسن اصلاح شده با ویروس زنده و حاوی ویروس برونشیت می باشد. نکته مهم در زمان استفاده از این نوع واکسن این است که واکسن باید حاوی ویروس مناسب برای منطقه مورد نظر باشد. علاوه بر این، در زمان شیوع بیماری در طیور، تزریق واکسن برونشیت ممنوع می باشد.

واکسن لارنگوتراکئیت عفونی

این نوع واکسن طیوری نوعی واکسن ضعیف شده است که در صورت عدم تزریق آن به پرندگان، ویروس در بین آن ها شیوع پیدا کرده و فعال خواهد شد. به علاوه انجام واکسیناسیون ضعیف نیز، منجر به شیوع بیماری می شود. تزریق این واکسن به روش قطره چشم یا بینی بوده و سن پرندگان نیز باید حداقل 4 هفته باشد، زیرا پرندگان جوان نسبت به این واکسن، واکنش کمتری نشان می دهند.

نکته مهم در زمان استفاده از واکسن لارنگوتراکئیت این است که، تزریق آن نیازمند مجوز دولت بوده و بر این اساس توصیه می شود، تا زمانی که در مزرعه یا منطقه مشکلی وجود ندارد، اقدام به تزریق این نوع واکسن نشده و در صورت تزریق، تمامی پرندگان موجود در محل باید واکسینه گردند.

واکسن آبله مرغان

به طور کلی، بیماری آبله تنها در مرغان شیوع نداشته و انواع مختلف آبله کبوتر، آبله بلدرچین، آبله قناری، آبله خروس و غیره نیز وجود دارد. در برخی موارد، قرار گرفتن در معرض یکی از این نوع ویروس ها، موجب ایمنی در مقابل آن ویروس و یا چند ویروس دیگر خواهد شد. هر چند اغلب انواع آبله در جوجه ها، بوقلمون ها و کبوتر ها با تزریق واکسن طیوری قابل پیشگیری بوده، با این حال، هیچ واکسن تجاری مفیدی بر علیه آبله قناری تولید نشده است.

تزریق این واکسن در طیور، اغلب توسط یک اپلیکاتور با دو سوزن شکاف دار آغشته در واکسن بوده که از راه تار بال آن ها عبور داده می شود. از آن جایی که در برخی مزارع، مشکلات شدید مربوط به آبله مرغان وجود دارد، می توان گفت امکان تزریق واکسن، در تمام جوجه ها و طیور در یک روزگی و بوقلمون ها در 8 تا 14 هفتگی وجود دارد.

واکسن مخصوص جوجه یک روزه

از آن جایی که جوجه های یک روزه نیز مانند سایر طیور نیاز به واکسیناسیون دارند، لازم است در این شرایط، از واکسن مخصوص جوجه های یک روزه استفاده شود. تزریق این نوع واکسن طیوری، اغلب به صورت اسپری بوده که این مدل تزریق، روشی رایج برای اغلب واکسن های استنشاقی مانند واکسن نیوکاسل و برونشیت عفونی می باشد.

انجام واکسیناسیون به صورت اسپری، در مقایسه با سمپاشی مزرعه دارای برخی مزایا، مانند صرف هزینه کمتر برای نیروی کار، واکنش کمتر پس از تزریق و عوامل تداخل محیطی کمتر نیز می باشد. اسپری واکسیناتور، از ظروف پلاستیکی قابل حمل تشکیل شده که با دوز مشخص، حداکثر امنیت زیستی را برای طیور فراهم می کند.

مزایای واکسیناسیون طیور

انجام واکسیناسیون طیور نیز مانند استفاده از مهمترین واکسن های دامی به صورت دوره ای و بر اساس برنامه واکسیناسیون استاندارد بوده که دارای مزایا و فواید فراوانی است که شامل موارد زیر می باشد:

جلوگیری از بیماری و کاهش مرگ و میر

یکی از مزایای واکسیناسیون طیور، کاهش آمار تلفات و مرگ و میر آن ها می باشد. واکسن طیوری، روشی موثر برای پیشگیری از بیماری های عفونی طیور بوده و موجب کاهش شدت بیماری، جلوگیری از گسترش بیماری در گله، حفاظت از طیور در برابر برخی بیماری ها مانند نیوکاسل، برونشیت، مارک، آنفلوانزا و غیره خواهد شد.

کاهش مصرف آنتی بیوتیک و رفاه پرندگان

از دیگر مزایای واکسیناسیون طیور، بهبود سلامت و رفاه عمومی طیور بوده و نیاز به مصرف آنتی بیوتیک و سایر دارو ها را نیز کاهش می دهد. در نهایت، موجب کاهش مقاومت طیور به آنتی بیوتیک ها شده و میزان خطر ابتلا به بیماری های دردناک و فلج کننده را نیز تا اندازه زیادی کاهش خواهد داد.

افزایش بهره وری

از دیگر فواید واکسیناسیون طیور می توان به افزایش بهره وری اشاره کرد، زیرا پرندگان واکسینه شده، سالم تر و با بازدهی بالاتری بوده و در نهایت، نرخ رشد، نرخ تبدیل خوراک و تولید گوشت نیز در آن ها بیشتر خواهد بود.

مزایای اقتصادی

واکسیناسیون طیور، دارای مزایای اقتصادی و مالی نیز بوده زیرا روشی مقرون به صرفه، برای جلوگیری از بیماری ها بوده و نیاز طیور به مصرف دارو های گران قیمت را کاهش خواهد داد. علاوه بر این، زیان ها و خسارات مالی مربوط به شیوع بیماری ها را نیز کاهش داده، زیرا هزینه تزریق واکسن طیوری نسبت به هزینه درمان پرندگان یا مقابله با پیامد های شیوع بیماری، بسیار کمتر می باشد.

رعایت مقررات

یکی از مزایای بسیار مهم واکسیناسیون طیور این است که، بسیاری از مرغداران را ملزم به رعایت قانون واکسیناسیون پرندگان کرده و در نهایت، موجب حفظ سلامتی طیور و افزایش سهولت صادرات محصولات پرندگان به کشور های دیگر خواهد شد.