دلایل کاهش شیر در گاو ها چیست و چگونه باید آن را رفع کرد؟

افزایش بهره وری دامداری ها به طور مستقیم با میزان شیردهی در گاو ها ارتباط دارد. هدف اصلی در دامداری ها تولید شیر سالم و باکیفیت به مقدار زیاد می باشد. از این رو در صورت کاهش شیر گاو خسارت های بسیاری به دامداری ها وارد می شود. در این مطلب در خصوص عواملی که بر شیردهی گاو تاثیر گذار هستند و عواملی که باعث کاهش شیردهی در گاو می شود مطالبی را بیان می کنیم. در انتها نیز راه های رفع این عوامل را بیان می کنیم.

عوامل موثر بر شیردهی گاو

عوامل متعددی بر شیردهی گاو ها تاثیر گذار هستند. برخی از این عوامل عبارتند از:

1. تغذیه

تغذیه مناسب و جیره غذایی استاندارد، مهمترین عامل است. هر چه تغذیه حیوان بهتر باشد، شیر تولیدی نیز از کیفیت بالاتر و کمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. تغذیه یکی از عوامل مهم در تولید شیر است و به شرح زیر بر شیردهی گاو تاثیر می‌ گذارد:

• انرژی و پروتئین: مواد تشکیل دهنده خوراک به لحاظ دارا بودن انرژی و پروتئین، علاوه بر عناصر کمیاب و ویتامین‌ ها، نقش مهمی در تولید شیر و تولید مثل دارند. نه تنها مقادیر انرژی و منبع پروتئین، بلکه کیفیت آنها نیز نقش حیاتی در تولید شیر و تولید مثل بهینه دارد.
• مواد معدنی و ویتامین ‌ها: جیره غذایی دام، به خصوص پس از دوره زایمان، باید حاوی مقدار زیادی فیبر، کلسیم و نیاسین باشد.
• آب: یکی از مواردی که اغلب نادیده گرفته می ‌شود، آب کافی و تمیز برای دام است. برای تولید یک لیتر شیر، مصرف 2/5 لیتر آب توسط دام لازم است.

به طور کلی، تغذیه مناسب و متعادل می ‌تواند به بهبود شیردهی گاو کمک کند.

2. سلامتی و راحتی گاو

سلامتی و راحتی گاو می تواند نقش زیادی در کم کردن هزینه ها داشته باشد. همچنین سلامتی و راحتی گاو بر شیردهی تاثیر گذار است.

• تشخیص و درمان زود هنگام: بازدید های منظم دامپزشکی، امکان تشخیص زود هنگام بیماری ‌ها را فراهم می ‌کند.
• پیشگیری از بیماری: واکسیناسیون نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌ های شایع دارد.
• مدیریت تغذیه: تغذیه مناسب و سالم، قادر به کنترل فشارهای ناشی از تولید زیاد شیر خواهد بود.
• اقدامات امنیت زیستی: انجام اقدامات امنیت زیستی می ‌توانند به حفظ سلامت گاو کمک کنند.
• آمادگی برای شرایط اضطراری: آمادگی برای شرایط اضطراری می ‌تواند به جلوگیری از بروز بیماری ‌های ناگهانی گاو کمک کند.
• عدم ایجاد استرس در گاوها: عدم ایجاد استرس در گاو ها می ‌تواند به بهبود سلامت و شیردهی آنها کمک کند.

به طور کلی، سلامتی و راحتی گاو برای تولید شیر بهینه بسیار حیاتی است.

3. ژنتیک و نژاد

اصلاح نژادی در گله، می تواند در دراز مدت به افزایش شیر گاو تولیدی و همچنین کاهش بیماری ها کمک کند.

ژنتیک و نژاد بر شیردهی گاو تاثیر گذار است.

• ژنتیک: ژنتیک گاو بر تولید شیر تاثیر می‌ گذارد. برخی از ژن ‌ها می ‌توانند تولید شیر را افزایش دهند. برای مثال، در یک تحقیق در ایران، روند ژنتیکی تداوم شیردهی در گاو های هلشتاین ایران مثبت و مطلوب بوده است.
• نژاد: نژاد گاو نیز بر تولید شیر تاثیر می ‌گذارد. برخی از نژاد‌ها، مانند گاو های هلشتاین، برای تولید شیر بالا معروف هستند. گاو های جرزی نسبت به تمامی نژاد‌ های دیگر زود‌تر بالغ می‌ شوند و اوج تولید شیر را نسبت به نژاد‌ های دیگر زودتر کسب می ‌کنند.

به طور کلی، ژنتیک و نژاد گاو بر تولید شیر تاثیر گذار است و می‌ توان با انتخاب نژاد مناسب و اصلاح ژنتیکی، تولید شیر را افزایش داد.

3. محیط

محیط پرورش و نگهداری گاو نیز بر شیردهی تاثیرگذار است.

4. سن

سن یکی از عوامل مهمی است که بر شیردهی گاو تاثیر می‌ گذارد:

• شیردهی در گاوهای جوان: گاوهای جوان معمولا شیر کمتری تولید می ‌کنند. اما با افزایش سن و تجربه زایمان ‌های بیشتر، میزان شیر تولیدی افزایش می ‌یابد.
• شیردهی در گاو های بالغ: گاوهای بالغ حدود 25 درصد بیشتر از گاوهای دو ساله شیر تولید می ‌کنند. اما خوب است بدانید که تولید شیر تا حدود هشت سالگی افزایش می‌ یابد.
• کاهش شیردهی با پیر شدن: با افزایش سن گاو، شیردهی آنها کاهش می ‌یابد. پس از رسیدن به سن خاصی، تولید شیر کاهش یافته و در نهایت شیر گاو خشک می‌ شود.

به طور کلی، سن گاو بر میزان شیردهی تاثیرگذار است و با توجه به سن گاو، باید جیره غذایی و مراقبت ‌های مناسبی انجام داد.

چه عواملی باعث کاهش شیردهی گاو می شوند؟

عوامل مختلفی می‌ توانند باعث کاهش شیردهی گاو شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:

1. استرس گرمایی: گرمای نامناسب محیط نگه‌ داری گاو می ‌تواند باعث کاهش شیردهی شود.
2. ناباروری: ناباروری یکی از دلایل اصلی کاهش شیر گاو است. گاو ها معمولا تا ۳ ماه پس از زایمان، بیشترین شیر را تولید می ‌کنند.
3. ورم پستان: عفونت مزمن غدد پستانی گاو ‌ها می ‌تواند سبب از بین رفتن سلول‌ های سوماتیک شود و باعث کاهش شیردهی گاو شود.
4. لنگیدن: بروز مشکلات مختلف در پا، از جمله عفونت پا و هر نوع مشکلی که سبب ناباروری این حیوان شود، جزو دلایل کاهش شیر گاو است.
5. تغذیه نامناسب: برخی از بیماری ‌ها مثل کتوز و اسیدوز ممکن است تولید شیر گاوها را کاهش دهند.
6. شرایط نگه داری: محل نگه ‌داری این حیوانات، ژنتیک و نژاد گاو و همینطور رفتار نامناسب افراد با آن، از دلایل کاهش شیر گاو هستند.

به یاد داشته باشید که با دانستن دلایل کم شدن شیر گاوها، می‌توان با رعایت برخی نکات، دوباره میزان شیر آن‌ها را افزایش داد.

1. استرس گرمایی عامل کاهش شیر گاو و راه رفع آن

استرس گرمایی در گاو های شیرده می ‌تواند باعث کاهش شیردهی شود. وقتی دمای محیط بیش از حد می شود، گاو دچار استرس دمایی می ‌شود و این موضوع تاثیرات منفی بر سلامت حیوان و تولید شیر آن می‌ گذارد. گاو های شیرده دارای آستانه دمایی بین 4 تا 24 درجه سانتیگراد هستند که به آن ناحیه آسایش دمایی گفته می ‌شود. در صورتی که این آستانه دمایی افزایش پیدا کند، گاو تحت تاثیر قرار می ‌گیرد.

اگر دمای هوا در هنگام ظهر به بیش از 40 درجه سانتیگراد برسد، نرخ تنفس در گاو به 40 تا 80 بار در دقیقه افزایش می ‌یابد و این به معنی بروز استرس در حیوان است. زمانی که گاو شیرده دچار تنش گرمایی شود، به صورت قابل توجهی شیر کاهش می ‌یابد و این به معنی به بار آمدن خسارت ‌های مالی بالا برای دامدار است. همچنین، استرس گرمایی می‌ تواند باعث کاهش خوراک مصرفی، افزایش میزان تنفس، افزایش مصرف آب، بروز اسیدوز، کاهش فعالیت حیوان و کاهش وزن جنین و گوساله شود.

برای کاهش استرس گرمایی در گاوهای شیرده، راهکارهای مختلفی وجود دارد:

• طراحی آبشخور در نزدیکی دام: زمانی که گاو شیرده دچار تنش گرمایی می ‌شود، نیاز به مصرف آب در آن افزایش می‌ یابد. برای راحتی حیوان، آبشخورها باید در نزدیکی آخور قرار گیرند.
• تهویه مناسب: ایجاد تهویه مناسب در محیط نگهداری گاو می ‌تواند به کاهش استرس گرمایی کمک کند.
• استفاده از سیستم ‌های خنک‌کننده: استفاده از آبپاش و سیستم‌ های خنک‌کننده می‌ تواند به کاهش دمای محیط و کاهش استرس گرمایی در گاو ها کمک کند.
• تغییرات فیزیکی در محیط: استفاده از سایبان و سیستم خنک ‌سازی می ‌تواند به کاهش دمای محیط کمک کند.

این راهکارها باید بر اساس شرایط محیطی و نیاز های خاص هر گاو اعمال شوند.

2. ناباروری عامل کاهش شیر گاو و راه رفع آن

ناباروری می‌ تواند به چندین روش باعث کاهش شیردهی گاو شود:

• کاهش دوره ‌های شیردهی: گاوها معمولا تا ۳ ماه پس از زایمان، بیشترین شیر را تولید می ‌کنند. اگر گاو باردار نشود، دوره شیردهی آن طولانی ‌تر می ‌شود و در نتیجه، تولید شیر به طور پیوسته کاهش می ‌یابد.
• تأثیر بر سلامت گاو: بیماری ‌هایی مانند کیست لوتئال یا متریت و عفونت رحم، از علل شایع ناباروری در گاو ها هستند. این بیماری ‌ها می ‌توانند سلامت گاو را تحت تأثیر قرار دهند و در نتیجه، تولید شیر را کاهش دهند.
• تأثیر بر تغذیه: ناباروری می ‌تواند باعث شود گاو کمتر بخورد، که این امر می ‌تواند به نوبه خود تأثیر منفی بر تولید شیر داشته باشد.

برای حفظ سطح بالای شیردهی، مدیریت مناسب باروری گاوها بسیار مهم است.

برای بهبود باروری گاو های شیرده، راهکار های مختلفی وجود دارد:

• تغذیه مناسب: تغذیه یکی از مهمترین عوامل در عملکرد، سلامتی و رفاه دام است. بنابراین تأمین مواد معدنی گاو های کم شیر، مهم است. اگر برای گاو ها از جیره‌ غذایی کاملا مخلوط استفاده نمی ‌شود، پس باید در اوایل دوره انتقال یک جیره بر پایه علوفه که شامل علوفه قابل تغذیه دوران شیردهی است به آرامی وارد جیره ‌ها شود. بدین ترتیب از کاهش شیر گاو جلوگیری می شود.
• کنترل استرس: تنش را در دام کاهش دهید و همچنین از جدا کردن گاو ها به صورت انفرادی از هم گله ای ها خودداری شود.
• مدیریت بهره وری: مدیریت بهره وری مطلوب گاو های شیری از نظر تولید شیر با کیفیت و اصلاح نژادی کارآمد نقشی حیاتی در تولید محصولات لبنی سود آور دارد.
• تراکم گله: تراکم گله در حد 80 تا 85 درصد باید نگه داشته شود.
• دوره‌ های زایمان: گاو ها برای 14 تا 21 روز در بهاربند تازه زا نگه داشته شود.
• فضای آخور: 75 تا 90 سانتیمتر فضای آخور برای هر دام باید فراهم شود.

3. ورم پستان عامل کاهش شیر گاو و راه رفع آن

ورم پستان، که به التهاب بافت پارانشیم غدد پستانی گفته می ‌شود، می‌ تواند باعث کاهش شیردهی گاو شود. این بیماری باعث تغییرات در غدد پستانی و تغییرات فیزیکی و شیمیایی در شیر می ‌شود. تغییر رنگ، لخته در شیر، افزایش سلول‌ های بدنی و گلبول ‌های سفید، تغییرات بافت غدد پستانی که با لامسه قابل تشخیص است، از تغییرات ظاهری ورم پستان هستند.

هرچه وقوع ورم پستان بیشتر باشد، آسیب بیشتر به سینه وارد می ‌شود، تعداد سلول‌ های سینه بیشتر کاهش می‌ یابد، و در نتیجه، عملکرد شیردهی و تولید شیر بدتر می ‌شود. در برخی موارد، نشانه‌ های بالینی بارزی وجود ندارد که به این حالت ورم پستان پنهانی گفته می ‌شود. در این نوع ورم پستان، به آزمایش غیر مستقیم یعنی شمارش گلبول‌ های سفید متوسل می ‌شوند.

به طور کلی، ورم پستان می‌ تواند باعث کاهش تولید شیر، افزایش هزینه ‌های درمانی، و حتی حذف دام مبتلا شود. این موضوع می ‌تواند ضرر اقتصادی بزرگی را برای دامداران به همراه داشته باشد. اما برای پیشگیری از ورم پستان در گاو های شیرده، راهکار های مختلفی وجود دارد:

• رعایت بهداشت پستان قبل و بعد از دوشیدن: این کار باعث از بین رفتن باکتری ‌های موجود در سر پستان می‌ شود.
• استفاده از تجهیزات دوشیدن مناسب و تمیز: تجهیزات دوشیدن باید به طور منظم ضد عفونی شوند.
• جدا کردن دام بیمار و مبتلا به ورم پستان: این کار از انتقال باکتری‌ های ورم پستان به دام‌ های سالم جلوگیری می کند.
• ریختن غذای تازه در آخور: این کار باعث می ‌شود گاو ها بیشتر بایستند و عضلات سرپستانشان منقبض شود، که این امر از ورود باکتری به پستان گاو جلوگیری می کند.
• رعایت بهداشت جایگاه و مدیریت بهداشت شیردوشی: این عامل در کنترل ورم پستان بسیار مهم است.

4. لنگیدن عامل چهارم کاهش شیر گاو و راه رفع آن

لنگیدن یا مشکلات مربوط به پا در گاو ها می‌ تواند باعث کاهش شیر گاو شود. علل این مشکل می‌تواند شامل عفونت ‌های پا یا سایر مشکلات باشد که باعث ناباروری و کاهش شیر گاو می ‌شود. یکی از دلایل این مشکل می‌ تواند مصرف بیش از حد موادی مثل کربوهیدرات‌ ها در تغذیه گاو باشد. این امر باعث ایجاد شرایط اسیدی در شکمبه گاو می‌ شود که منجر به بروز لامینیت (یک بیماری پا) و متعاقب آن لنگش می ‌شود. این اتفاق، در نهایت با کم شدن شیر گاو می ‌تواند باعث خارج شدن گاو از دسته گاو‌ های شیرده شود.

همچنین، گاو هایی که دچار لنگش هستند زمان طولانی ‌تری را بر روی زمین در حالت دراز کش بوده و در نتیجه فرصت کمتری برای مصرف خوراک و گذارندن زمان در پای آخور دارند. این امر می‌تواند منجر به کاهش تولید شیر شود. اما برای پیشگیری از لنگیدن در گاو های شیرده می توان موارد زیر را در نظر داشت:

• مدیریت دقیق: مدیریت دقیق، انتخاب ‌های درست گاو ها بر اساس ژنتیک، تغذیه ریز مغذی ‌ها، سیستم ‌های شیردوشی دقیق و کارا، الگو های بهداشت مناسب و تأسیساتی که راحتی حیوان را تأمین کند از اجزاء لازم یک واحد گاو داری مدرن و سود ده امروزی است.
• تغذیه مناسب: تغذیه مناسب و کنترل شرایط تغذیه می ‌تواند به کاهش خطر لنگیدن کمک کند.
• مدیریت عوامل غیر تغذیه ‌ای: فشار ناشی از اسکان و تغذیه گاو های شیرده در رقابت با گاو های مسن، آنها را مستعد لنگش می کند.
• رعایت بهداشت پا: رعایت بهداشت پا و استفاده از تجهیزات مناسب برای مراقبت از پاهای گاو می ‌تواند به پیشگیری از لنگیدن کمک کند.
• کنترل درد: با مشورت با دامپزشک می توان داروهای مختلف تسکین و کنترل درد را استفاده کرد.
• حمام پا: حمام پا، نه تنها برای پیشگیری از لنگش مفید است بلکه می تواند برای درمان آن نیز استفاده شود.
• بلوک پا: برای درمان یک پنجه آسیب دیده استفاده می شود، یک بلوک به پنجه مجاور متصل می شود و پنجه آسیب دیده را بی حرکت نگه می دارد.
• تغییرات ناگهانی و عمده جیره غذایی در هنگام زایمان به ویژه از رژیم های غذایی با غلظت کم به زیاد.

5. تغذیه نامناسب عامل پنجم کاهش شیر گاو و راه رفع آن

تغذیه نامناسب می‌ تواند به چندین روش باعث کاهش شیر گاو شود:

• کمبود انرژی: تغذیه نامناسب می‌ تواند منجر به کمبود انرژی در گاو شود. این کمبود انرژی می ‌تواند باعث کاهش تولید شیر شود.
• کمبود مواد مغذی: تغذیه نامناسب می ‌تواند منجر به کمبود مواد مغذی مورد نیاز برای تولید شیر شود.
• کمبود آب: کمبود آب می ‌تواند باعث کاهش شدید تولید شیر در گاو شود.
• کمبود فیبر، کلسیم و نیاسین: کمبود این مواد در جیره غذایی گاو می ‌تواند باعث کاهش شیر گاو شود.
• چاقی بیش از حد: چاقی بیش از حد می ‌تواند باعث کاهش مصرف انرژی و کاهش شیر گاو شود.

برای فراهم کردن تغذیه مناسب برای گاو های شیرده، راهکار های مختلفی وجود دارد:

• استفاده از خوراک ‌های با کیفیت: از خوراک ‌های با کیفیت برای گاو استفاده شودو از علف ‌های کپک زده اجتناب شود.
• تنظیم نسبت شیردهی گاو: این روش یک روش مدیریتی مهم در اوایل شیردهی است.
• تغییرات در جیره غذایی: تغییرات در جیره غذایی دام ‌ها باید به تدریج باشد.
• تعداد دفعات وعده‌ های غذایی: تعداد دفعات وعده‌ های غذایی برای دام‌ ها طبق برنامه غذایی، تعریف شود.
• تأمین آب تازه و بهداشتی: آب تازه و بهداشتی به مقدار زیاد در اختیار دام‌ ها قرار بگیرد.
• محیط نگهداری دام ‌ها: محیط نگهداری دام ‌ها باید متناسب با فصل زمستان و تابستان متغیر باشد.
• تلفات و ضایعات خوراک دام‌ ها: تلفات و ضایعات خوراک دام ‌ها را به حداقل رسانده شود.

6. شرایط نگهداری عامل ششم کاهش شیر گاو و راه رفع آن

شرایط نگهداری می‌ تواند به چندین روش باعث کاهش شیر گاو شود:

• تراکم زیاد گله: تراکم زیاد گله می ‌تواند باعث ایجاد رقابت در تغذیه و افزایش استرس در گاوها شود که این امر می‌تواند باعث کاهش شیردهی شود.
• شلوغ بودن محل نگهداری: شلوغ بودن محل نگهداری نیز می‌ تواند باعث ایجاد استرس در گاوها شود.
• کمبود فضای آخور: کمبود فضای آخور می‌ تواند باعث کاهش مصرف خوراک و در نتیجه کاهش شیر گاو شود.
• انتقال گاو ها به گله شیردوشی: انتقال گاو ها به گله شیردوشی به طور ناگهانی می‌ تواند باعث کاهش شیردهی شود.
• دوران کم آبی: نگهداری از گاو شیرده در دوران کم آبی می ‌تواند باعث کاهش شیر گاو شود.

برای فراهم کردن شرایط نگهداری مناسب برای گاوهای شیرده، راهکار های مختلفی وجود دارد:

• فضای نگهداری مناسب: فضای نگهداری باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا گاو ها بتوانند به آزادی حرکت کنند.
• تهویه مناسب: تهویه مناسب در محیط نگهداری برای حفظ سلامت گاو ها ضروری است.
• دسترسی به آب و غذا: گاو ها باید دسترسی آسان به آب تازه و خوراک مناسب داشته باشند.
• بهداشت و مراقبت: بهداشت مناسب و مراقبت مداوم از گاوها برای جلوگیری از بیماری ‌ها و حفظ سلامت آن ‌ها بسیار مهم است.
• واکسیناسیون و درمان‌ های دوره ‌ای: برنامه‌ ریزی و اجرای برنامه‌ های واکسیناسیون و درمان ‌های دوره‌ای نیز ضروری است.