بهترین راهکارها برای کاهش آسیب های ناشی از گرمای تابستان در دامداری ها

شرایط آب و هوایی مثل میزان گرما و سرما، رطوبت هوا، باد، بارش و نور می توانند بر سلامتی دام تاثیر بگذارند. همچنین شرایط آب و هوایی می تواند بر میزان شیردهی، رشد، کیفیت گوشت و تولید مثل حیوانات اثر گذار باشد. یکی از این عوامل گرمای تابستان است که حتی می تواند باعث تلف شدن دام شود. در این مطلب به طور مفصل درباره تاثیر گرمای هوا بر دام توضیح می دهیم و راه های کاهش آسیب گرمای تابستان را بررسی می کنیم.

گرمای زیاد چه آسیبی به دام وارد می کند؟

همانطور که گفته شد شرایط آب و هوایی تاثیر زیادی بر پرورش دام دارد. بنابراین یکی از مواردی که دامداران با شروع فصل گرما باید به آن توجه کنند، آسیب های گرمای تابستان است. چرا که عدم توجه به این موضوع مهم می تواند به دام، آسیب های زیادی وارد کند از جمله:

• استرس گرمایی: قرار گرفتن طولانی‌مدت در دمای بالا می‌تواند منجر به استرس گرمایی در دام شود و باعث ناراحتی، کاهش اشتها و کاهش بهره‌وری در حیوانات شود. در نتیجه این موضوع نیز می تواند منجر به کاهش وزن، کاهش تولیدات و در موارد شدید حتی مرگ دام شود. بنابراین دامداران باید برای مبارزه با استرس گرمایی راهکاری در نظر بگیرند و برای آن برنامه ریزی کنند.
• کم آبی: دمای بالا باعث افزایش سرعت از دست دادن آب از طریق تبخیر و تعریق می شود و باعث می شود دام ها سریعتر آب از دست دهند که این موضوع می تواند منجر به آسیب اندام، عدم تعادل الکترولیت ها و سایر مشکلات سلامتی شود.
• کاهش باروری: گرمای زیاد می تواند بر سیستم تولید مثل دام تأثیر منفی بگذارد و منجر به کاهش باروری، افزایش سقط، افزایش کیست تخمدان، کاهش دوره آبستن بودن، زایمان زود هنگام و بروز اختلالات هورمونی در دام شود.
• کاهش مقاومت سیستم ایمنی بدن دام: هنگامی که دام تحت تاثیر گرمای زیاد قرار بگیرد، سیستم ایمنی دام به خطر می افتد و آنها را در برابر بیماری ها و عفونت های مختلف آسیب پذیرتر می کند.
• کاهش رشد و تولید: گرمای زیاد یکی از دلایل کاهش تولید شیر و گوشت در دام است و می تواند فرایند افزایش وزن دام را کُند کند و بازدهی را کاهش دهد.
• تغییرات رفتاری: دام ممکن است تحت تاثیر گرمای زیاد هوا تغییراتی در رفتار خود داشته باشد، مانند گشتن به دنبال سایه، نفس نفس زدن، تنفس با دهان نیمه باز و باز همراه با آویزان کردن زبان، جمع شدن کل گله در کنار یکدیگر، ایستادن بیش از اندازه و تمایل کمتر به نشستن و استراحت، کاهش اشتها، کاهش فعالیت و غیره که می تواند اثرات منفی گرما را تشدید کند.
• مرگ دام: از دیگر عوارض گرمای زیاد تلف شدن دام است که اگر دامدار متوجه آن نباشد و برای مقابله با آن اقدامی نکند شاید این موضوع منجر به مرگ دام گردد.
• کاهش تعداد و قدرت اسپرم در دام نر

در نهایت به یاد داشته باشید نژادهای مختلف گاو و گوسفند، مقاومت متفاوتی در برابر گرما دارند. عواملی مثل نژاد، آبستن بودن یا نبودن، میزان پشم در گوسفندان و سن حیوان در تحریک پذیری او از گرما تاثیر دارند. برای مثال حیواناتی که نژاد سردسیری دارند، بیش تر مستعد آسیب های ناشی از گرمای زیاد هستند.

خنک کردن بدن دام چه اهمیتی دارد؟

در فصل گرما برخی دام ها به دلیل فعالیت های فیزیکی و عوامل دیگر، دچار افزایش حرارت بدن می شوند. اگر بدن دام به طور طبیعی نتواند حرارت را به حالت عادی برگرداند، مشکلاتی در دام بروز می کند که به این آسیب ها در بخش قبل به طور مفصل پرداختیم اما در ادامه به اهمیت خنک کردن بدن دام می پردازیم:

• تنظیم حرارت: دام ها برای حفظ هموستاز و عملکرد مناسب، به توانایی تنظیم دمای بدن خود متکی هستند. دمای بالا این تعادل ظریف را مختل می کند و اثرات منفی فیزیولوژیکی را برای دام در پی دارد.
• عملکرد اندام: دمای بالای بدن، به مدت طولانی می تواند به اندام های حیاتی مانند قلب، کبد و کلیه ها آسیب برساند. سلامت این اندام ها برای حفظ فرآیندهای متابولیک طبیعی، جذب مواد مغذی و حذف مواد زائد ضروری، اهمیت بسیاری دارد.

در صورتی که حیوان نتواند دمای بدنش را تنظیم کند، علائم اولیه شدیدتر شده و به مرور حیوان دچار ضعف، اسهال، سرگیجه، تشنج و حتی مرگ می شود. بنابراین در صورت بالا بودن حرارت بدن دام، خنک کردن آن ها اهمیت بسیار زیادی دارد.

بنابراین دامداران می توانند برای جلوگیری از آسیب های ناشی از گرمای زیاد راهکار هایی را در نظر بگیرند مانند: ایجاد سایه، بهبود جریان هوا و استفاده از آبپاش‌ها یا مه پاش و غیره که در ادامه به طور مفصل تر در این خصوص توضیح خواهیم داد.

چه دام هایی بیش تر در معرض ابتلا به گرمازدگی هستند؟

از بین تمام دام ها، برخی از آن ها بیش تر در معرض آسیب های گرما قرار دارند. دام های جوان تر، بیمار، شیرده، دام هایی با رنگ تیره، دام هایی که مو و پشمشان تراشیده نشده و دام های آبستن، بیش تر از سایرین ممکن است گرما زده شوند.

یکی از راه های کاهش آسیب گرمای تابستان دقت به میزان پشم و موی حیوان است. معمولا اوایل بهار پشم گوسفندان تراشیده می شود. پشم بلند گوسفند جلوی تبادل هوا را می گیرد و پوست حیوان برخورد مناسبی با هوا ندارد. پشم بلند گوسفندان و موی بلند بزها می تواند باعث گرمازدگی آن ها شود.

اما خوب است بدانید که کوتاه بودن بیش از حد موی گوسفند در تابستان اصلا مناسب نیست. در تابستان، پشم و موی حیوان به عنوان عایقی در برابر آفتاب و گرما عمل می کند. پس اگر در فصل گرما دام هایتان را در معرض نور خورشید نگه می دارید، مطمئن شوید که پشم و موی حیوان را خیلی عمیق نتراشید. حتما باید درصدی از مو بر روی پوست حیوان باقی بماند.

همچنین به خاطر داشته باشید که دام های شیرده، به خصوص دام هایی که شیر زیادی تولید می کنند، نسبت به سایر دام ها بیشتر تحت تاثیر گرمای هوا قرار می گیرند. بنابراین برای کاهش آسیب گرمای تابستان بهتر است عملیات شیر دوشی آن ها در محیط خنک تر انجام شود.

راهکارهای کاهش آسیب گرمای تابستان کدامند؟

برای کاهش آسیب گرمای تابستان و جلوگیری از افزایش دمای بدن دام، می توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:

• اولین راهکار برای کاهش آسیب گرمای تابستان، خنک کردن محیط است. اگر شرایط این کار را ندارید، سریعا حیوان را به جای خنک منتقل کنید. در صورتی که دام توان جابجایی ندارند، خودتان دام را جابجا کنید.
• سریعا دام را خنک کنید. برای این منظور بر روی بدن دام آب بپاشید. همچنین می توانید حوله مرطوب را روی بدن حیوان بگذارید تا خنک شود. استفاده از تهویه در این شرایط کار شما را راحت تر می کند.
• اگر در منطقه گرمسیری هستید، ترجیحا از نژادهایی که در برابر گرما مقاوم تر هستند نگه داری کنید.
• آب تمیز و خنک در دسترس دام قرار دهید. مطمئن شوید که ظرف های آب تمیز هستند و آب در آنها به مدت طولانی خنک می ماند. همچنین، در صورت امکان، از سیستم های آب رسانی خودکار استفاده کنید تا به صورت مداوم آب تازه در دسترس دام باشد.
• فضایی با سایبان مناسب برای دام ها فراهم کنید. از درختان، سایبان ها، ساختمان های سایه دار یا سازه های مناسب دیگر بهره ببرید تا در آن، دام ها از تابش مستقیم آفتاب در امان باشند.
• برای دام ها محیطی با تهویه مناسب فراهم کنید. مطمئن شوید که محیط نگهداری از دام، دارای ورودی و خروجی هوای مناسب است و هوا به خوبی جریان دارد.
• برای کاهش آسیب گرمای تابستان استفاده از سیستم های خنک کننده، سیستم های تهویه مصنوعی و اسپری های خنک کننده بسیار مفید است.
• خوراک دام را طوری مدیریت کنید که تولید حرارت داخلی بدن دام کاهش یابد. به دام ها خوراک مناسب بدهید. علاوه بر این در صورت امکان، زمان تغذیه را به ساعات خنک تابستان منتقل کنید.
• در ساعات گرم روز، دام را در محیط خنک تر نگه دارید و آن ها را در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار ندهید.
• در صورت لزوم، به دامپزشک مراجعه کنید تا راهنمایی های دقیق تری در مورد مقابله با گرمای شدید در منطقه خودتان دریافت کنید.
• به تجویز دامپزشک، از مکمل های غذایی و مواد معدنی برای تقویت دام و افزایش بهره وری دام کمک بگیرید.
• در ساخت دامداری، به جهت شمالی – جنوبی آن دقت کنید. دامداری باید طوری طراحی شود که در سالن استراحت و سالن شیردهی دام، آفتاب زیادی نباشد.
• از ساختارهای محافظتی مثل پنل و سقف شیروانی برای شرایط نامساعد هوا بهره ببرید. استفاده از پوشش های مناسب می تواند از اثر گذاری مستقیم گرما بر دام جلوگیری کند.
• استفاده از سنسورهای دما و رطوبت، سیستم های خودکار تصفیه آب، سیستم های هوشمند تغذیه، تهویه هوا و غیره می توانند در مدیریت شرایط آب و هوایی و کاهش آسیب گرمای تابستان کمک کننده باشند.
• با بررسی پیش بینی های آب و هوا، می توانید برنامه ریزی مناسبی برای مدیریت شرایط آب و هوایی در پرورش دام داشته باشید و اوضاع را به خوبی مدیریت کنید.
• حمام دام در فصل گرما باعث حفظ سلامت آن ها می شود.

دمای ایده آل برای دام چقدر است؟

برای اینکه دام ها از نظر دمایی در شرایط مساعدی باشند، باید با دمای ایده آل حیوانات مختلف آشنا باشیم. دمای ایده آل برای دام بستگی به نوع دام، نژاد دام و شرایط محیطی دارد. اما به طور کلی، برای برخی از نژادهای معمول گاو، گوسفند و مرغ و خروس، دمای مورد قبول را بررسی می کنیم.

• دمای مناسب برای بزهای شیری بین 13 تا 21 درجه سانتی گراد است.
• دمای مناسب برای گاوها بین 18 الی 25 درجه سانتی گراد است.
• دمای هوای مناسب برای نگهداری مرغ و خروس بالغ 18 تا 24 درجه سانتی گراد است.

البته هر یک از این حیوانات نژادهای متنوعی دارند که ممکن است نیاز بدنشان متفاوت باشد. معمولا نژادهای غیر بومی در مواجهه با تغییرات آب و هوایی حساس ترند و بدنشان واکنش شدیدتری نشان می دهد. برای این دسته از دام ها نیاز به تنظیمات دمایی متفاوت خواهید داشت.

جهت تنظیم دمای مناسب برای نگهداری دام، بهتر است از دامپزشک کمک بگیرید. دامپزشک با بررسی نژاد دام و با توجه به شرایط آب و هوای منطقه، نیازهای خاص دام شما را بررسی می کند و اقدامات مناسب برای حفظ دمای ایده آل و سلامت دام را به اطلاع شما می رساند.